|
Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska Forum miłośników średniowiecznych fortyfikacji (zał. 05 Lis 2007)
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
Marcin600 Roztropny
Dołączył: 03 Lip 2015 Posty: 157
|
Wysłany: Sob Cze 10, 2023 9:47 pm Temat postu: Egipt, Sakkara - mur okręgu grobowego Dżesera |
|
|
Okręg grobowy faraona Dżesera na nekropolii w Sakkarze jest obecnie datowany na 2670-2650 r. p.n.e. Otacza go najstarszy na świecie mur z ciosów kamiennych, o rozmiarach murów miejskich największych miast starożytnego Egiptu i dużych miast średniowiecznej Polski.
Dżeser (lub Dżoser, a właściwie: Neczerichet) był faraonem trzeciej dynastii, a jego panowanie wyznacza koniec okresu wczesnodynastycznego i początek Starego Państwa egipskiego.
Twórcą całego kompleksu grobowego wraz z murem obronnym był Imhotep - wezyr faraona (najpewniej członek jego rodziny), najwyższy kapłan Heliopolis, lekarz (ponoć twórca podwalin zasad etycznych obowiązujących lekarzy do dziś) i pierwszy w historii znany z imienia architekt. Jego sława była wśród Egipcjan tak wielka, że z czasem został ubóstwiony, a Grecy utożsamiali go z bogiem Asklepiosem (rzymskim Eskulapem).
Faktycznie dzieło Imhotepa jest genialne, nowatorskie i przełomowe - stworzył najstarszą znaną architekturę z ciosów kamiennych, a niemal wszystko, co składa się na kompleks grobowy Dżesera powstało „po raz pierwszy na świecie”: najstarsza egipska piramida (jeszcze schodkowa), najstarsze kamienne kaplice (np. 3 rodzaje kaplic na dziedzińcu Heb-Sed) i pawilony (kilka typów), świątynie (np. świątynia T), galeria kolumnowa i sala hypostylowa (przy wejściu do kompleksu), najstarsze kamienne elementy architektoniczne: cokoły, gzymsy (wieńczące i nadcokołowe), fryzy (fryz ureuszowy złożony z protomów kobr, fryz hekeron złożony z symboli kheker oraz fryz złożony z filarów dżed), najstarsze kamienne kolumny (połączone jeszcze z murem jako półkolumny lub ¾ kolumny, o trzonach gładkich, trójgraniastych, wiązkowych lub żłobkowanych - te ostatnie do złudzenia przypominające trzony kolumn greckich - późniejszych jednak o 2000 lat), lizeny, służki, wałki pionowe i poziome, blendy, nisze, kapitele (lotosowe/kielichowe, „kapturowe” i liściaste) i bazy kolumn, portale (wraz z kamiennymi imitacjami drewnianych podwoi drzwi osadzonych w zawiasach), okna, stropy kamienne w formie imitacji drewnianych belek, pozorne sklepienia „półparaboliczne” i odcinkowe, kamienne schody paradne itd. itp. Wcześniej cała architektura Egiptu (i reszty świata) była tworzona z surowych (nie wypalanych) cegieł mułowych, gliny, drewna, mat roślinnych (wiklinowych, z liści palmowych, papirusu itp.) i nie obrobionych kamieni (Stonehenge w obecnej formie jest o 200 lat młodsze), z ograniczonym użyciem pojedynczych obrobionych bloków kamiennych w specjalnych miejscach (stele, nadproża itp.). Tu wszystko jest w technice ciosowej. Uważa się, że Imhotep przetworzył w kamieniu wcześniejszą egipską architekturę z surowych cegieł i materiałów roślinnych w celu stworzenia „wiecznie trwałej repliki” miasta/pałacu królewskiego i okręgu świątynnego wraz z całą zabudową. Część budynków to „imitacje” - fasady i bryły bez wewnętrznych przestrzeni, ale część ma wewnątrz pomieszczenia użytkowe.
Wielu archeologów przypuszcza, że duże partie kompleksu (oczywiście poza Piramidą Schodkową i przyległościami), w tym dziedziniec Heb-Sed, wkrótce po wybudowaniu została intencjonalnie zasypana piaskiem („pogrzebana”) by służyć królowi i jego otoczeniu „na tamtym świecie” przez całą wieczność. Dzięki temu nie była przebudowywana czy naprawiana i w tak dobrym stanie zachowała się do naszych czasów w „czystej” formie z roku ok. 2660 p.n.e. Najbardziej reprezentatywne elementy kompleksu, po ich odkryciu i odkopaniu spod piasków pustyni przez archeologów, zostały zrekonstruowane do pierwotnej wysokości metodą anastylozy - przy użyciu oryginalnych, rozrzuconych elementów kamiennych ułożonych ponownie na swoim miejscu na w pełni zachowanych dolnych partiach i z ograniczonymi uzupełnieniami nowymi ciosami.
Mur:
Cały okręg grobowy otacza kamienny mur na planie prostokąta o wymiarach 545 x 278 m. W odległości 100 m od muru znajdowała się ogromna sucha fosa szerokości ponad 30 m i o głębokości sięgającej miejscami 20 m (dziś zasypana).
Zewnętrzną warstwę imponującego, kamiennego muru wykonano z precyzyjnie wyciętych, prostokątnych ciosów biało-żółtego wapienia z Tury. Dziś, po 46. wiekach pokrywa je miodowo-brązowa patyna, co wraz z uszkodzeniami powierzchni i krawędzi ciosów pozwala odróżnić partie oryginalne od jasnych i gładkich elementów uzupełnionych w trakcie współczesnych rekonstrukcji. Wnętrze muru wypełniają nieobrobione kamienie łączone gliną oraz piasek i rumosz skalny.
Długość muru wynosiła 1646 m, a jego wysokość 10,5 m - był więc rozmiarów muru dużego średniowiecznego miasta polskiego (ale jednak wyższy), np. zbliżoną wielkość miał Sandomierz. Dla porównania długość/wysokość kilku średniowiecznych murów polskich miast w XIV w. wg Widawskiego: Lublin - 1050/7 m, Kalisz - 1600/9,5 m, Poznań - 1700/7 m, Sandomierz - 1700/8-9 m, Łęczyca - 1150/8 m, Radom - 1100/5,5 m, Olkusz - 1100 m, Piotrków Tryb. - 1050/9 m, Będzin - 1000/8,5 m, Biecz - 1200 m, Gniezno - 850 m, Tarnów - 900 m, Szydłów - 1000/6-7 m, Wieluń - 1300/8,5 m, Warszawa - 1200 m (Kraków był jednak wiekszy - pierwotnie 2700/9,5 m, a po powiększeniu - 3400 m). W obrębie muru Dżesera (15,2 ha) zmieściłyby się niemal 2 starówki warszawskie (8,5 ha), ponad 2 średniowieczne Lubliny (7 ha) lub prawie cały Sandomierz (16 ha).
Z muru w regularnych odstępach wystawało 196 prostokątnych bastionów („baszt”). Bastiony i mury pomiędzy nimi zdobiło łącznie w 1680 prostokątnych wydłużonych nisz o wysokości ponad 9 m. W górnej części muru wyrzeźbiono też kwadratowe zagłębienia rozmieszczonych w regularnym układzie. Wielkie nisze i mniejsze zagłębienia zostały wykute już po ułożeniu muru ciosowego, za pomocą wczesnych narzędzi metalowych (miedzianych dłut, gdyż wytopu żelaza jeszcze wówczas nie wynaleziono) w sposób zadziwiająco precyzyjny.
Ta precyzja i mistrzostwo wykonania zadziwia nie tylko ze względu na prymitywne narzędzia, jakimi wówczas dysponowano, ale też z uwagi na fakt, że taki ciosowy mur wykonano po raz pierwszy na świecie - nigdzie nie istniały żadne wzorce, nie było wcześniejszych prób itd. Trzeba też dodać, że tak pięknie wykonanego muru ciosowego nie posiada niejedna romańska katedra budowana z maksymalną osiągalną w swym czasie precyzją, zaangażowaniem rzemieślników i nakładami finansowymi - 3700 lat później! Duże osiągnięcie i imponujący zabytek (wielkie piramidy w Gizie powstały niemal 200 lat później).
Mur posiadał 14 pozornych bram (ślepe wrota) w prostokątnych występach i tylko jedną rzeczywistą bramę we wschodnim boku w pobliżu południowo-wschodniego narożnika. Ta wąska (nieco ponad 1 m szerokości) i wysoka brama służy do dziś za wejście do kompleksu. Sama brama oraz przyległy odcinek muru zostały odbudowane do pełnej wysokości. Dolne partie muru są też widoczne w południowym boku okręgu. Pozostałe odcinki są dziś niewidoczne - skrywają je piaski pustyni.
Za bramą znajduje się wąski i wysoki korytarz wejściowy przykryty kamiennym stropem imitującym okrągłe drewniane belki. Od środka korytarz kończy wewnętrzna brama zaopatrzona w wykonane z kamiennych ciosów przedstawienia drewnianych, otwartych wrót wraz z zawiasami. Prowadzi ona do niewielkiego przedsionka, za którym znajdują się kolejne „kamienne wrota”, tym razem jednoskrzydłowe. Dalej droga wiedzie przez zadaszoną galerię kolumnową i poprzeczną salę hypostylową, by przez kolejne, wewnętrzne „kamienne drzwi” wyjść na ogromny dziedziniec przed piramidą w sercu kompleksu. Dziedziniec ten z trzech stron również otaczał kamienny mur pilastrowy - w części zachowany, we fragmentach odtworzony.
Mur okręgu nie posiadał krenelażu (nie odnaleziono żadnych elementów ewentualnych blank) i miał płaskie zwieńczenie.
Mimo, że nie był to mur stricte obronny (choć chronił wnętrze okręgu), to według egiptologów stanowił odtworzony w kamieniu (w skali 1:1) dość dokładny obraz murów obronnych z cegły suszonej, jakie w tym czasie otaczały duże egipskie miasta, np. pobliską stolicę Egiptu - Memfis (eg. Men-nefer, wówczas zwaną Ineb-hedż co znaczy „Biały Mur”) oraz pałace faraonów. Toczy się spór, czy obrazuje on mur miasta Memfis, czy też mury pałacu-cytadeli faraona w tymże mieście. Zresztą na podstawie zachowanych przedstawień wiemy, że takie mury były do siebie podobne: z cegieł mułowych, „tynkowane” na biało gliną, wzmocnione drewnianymi belkami, z gęsto ułożonymi charakterystycznymi występami/bastionami i panelami/niszami, kwadratowymi zagłębieniami w górnej części i wąskimi, wysokimi wejściami (nie istniały wówczas jeszcze wozy kołowe i nie znano np. koni, bramy służyły wyłącznie ruchowi pieszemu, ew. z pomocą osiołków).
Mury egipskich miast i twierdz budowano w zasadzie wyłącznie z suszonych cegieł i pomimo, że były potężne, praktycznie nic z nich nie zostało do dzisiejszych czasów. Mur okręgu Dżesera daje nam niepowtarzalny wgląd w to, jak wyglądały mury najstarszych miast w Egipcie (i jednych z najstarszych na świecie). Trzeba też pamiętać, że to pierwszy na świecie mur z kamiennych ciosów, który liczy niemal 4700 lat - archetyp wszystkich murów ciosowych i punkt początkowy architektury ciosowej.
Wejście na teren ogromnej nekropolii Sakkary jest płatny - aktualne ceny i godziny otwarcia można znaleźć tutaj: https://egymonuments.gov.eg/en/monuments/the-step-pyramid-complex-of-djoser
Mur okręgu grobowego Dżesera w obszarze nekropolii jest w pełni dostępny dla „obwąchiwaczy murów”, do wejścia prowadzi drewniany chodnik pomagający w zmaganiu z piaskami Sahary. Z udogodnień - w pobliżu parking i posterunek wojska/policji. Z uciążliwości - kilku sprzedawców pamiątek i samozwańczych przewodników, ale w porównaniu z Gizą panuje tu niemal sielski spokój. W pobliżu jest też świetne Muzeum Imhotepa z wieloma detalami architektonicznymi, rzeźbami itp. (niestety w muzeum nie byłem).
Moje zdjęcia ze stycznia 2023 r. |
|
Powrót do góry |
|
|
|
|
|
|
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz dołączać plików na tym forum Nie możesz ściągać plików na tym forum
|
Załóż bezpłatnie forum phpbb2 lub phpbb3 na Forumoteka.pl
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
|