Forum Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska Strona Główna Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska
Forum miłośników średniowiecznych fortyfikacji (zał. 05 Lis 2007)
 
 FAQFAQ   SzukajSzukaj   UżytkownicyUżytkownicy   GrupyGrupy   RejestracjaRejestracja 
 ProfilProfil   Zaloguj się, by sprawdzić wiadomościZaloguj się, by sprawdzić wiadomości   ZalogujZaloguj 

Gniezno - katedra

 
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska Strona Główna -> Architektura romańska - Polska -> Wielkopolskie
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
carrollus
Hetman wielki koronny


Dołączył: 23 Lis 2009
Posty: 1103

PostWysłany: Pią Lip 15, 2011 3:16 pm    Temat postu: Gniezno - katedra Odpowiedz z cytatem

Trudno się połapać ile było murowanych budowli poprzedzających gotycką katedrę, kiedy dokładnie powstały i jak wyglądały. Ile opracowań czytałem, zawsze podawane są inne informacje. Na wielkiej planszy w rezerwacie archeologicznym w podziemiach katedry wyszczególnione jest 5 obiektów, ale sami przewodnicy mówią ludowi, że to bzdury wierutne. Obiekty były bowiem góra 3.
Pierwsza była przedromańska rotunda z III ćw. X wieku. Na przełomie X/XI wieku zastąpiło ją kwadratowe oratorium w którym złożono zwłoki św. Wojciecha. Z budowli tych zachowały się relikty fundamentów.
Pierwsza "normalna" katedra powstała w II ćw. XI w. (przed 1064 r.). Była to trójnawowa bazylika z wieżami zachodnimi. W IV ćw. XI zburzono apsydę główną i zbudowano nową (ok. 1097 r.), dalej odsuniętą na wschód, wtedy też zapewne powstały wieże zachodnie. Z tej budowli zachował się ciąg fundamentów na całej długości budowli oraz fragmenty granitowych murów przyziemia, gdzieniegdzie odsłoniętych spod tynku.
w 1220 r. roku zawaliła się wieża północna, co spowodowało odbudowę pomieszczenia międzywieżowego i samej wieży, którą odbudowano jako ceglaną. W przyziemiu zachowały się 2 rozglifione okienka widoczne tylko od wewnątrz oraz wtórnie użyte ciosy w zewnętrznych partiach przyziemia.
A teraz zobaczymy jak to wszystko wygląda (fot. lipiec 2009/2012)

Schodzimy do podziemi. Widok na rezerwat archeologiczny ku wschodowi.


Pozostałości budowli z X/XI wieku. Stawiam piwo każdemu, kto z tych murków będzie w stanie połapać się co konkretnie, który fragment przedstawia, albowiem w ekspozycji nie znajdziemy na ten temat żadnej informacji.


Stipes ołtarza głównego


Apsyda starsza (ten murek na którym stoi karteczka) i apsyda młodsza, murek za murkiem z karteczką


Apsyda południowa


Półfilar przy ścianie południowej nawy bocznej


Krypta międzywieżowa z małym lapidarium


Półkolumny w krypcie międzywieżowej, dawnej datowane na wiek XI, obecnie na I poł. wieku XIII


Posadzka z XI-XII w.


Ponoć najstarsza w Polsce płyta nagrobna (pocz. XI w.)


Relikty murów przyziemia w wieży północnej


Relikty murów romańskich i wczesnogotyckie okienko w wieży północnej


Wtórnie użyte romańskie ciosy w fasadzie zachodniej


Przerażający jest system zwiedzania. Kiedy tam byłem w lipcu 2009 roku nie było biletów jednorazowych, tylko rodzinne - płacisz 20 zł i albo sobie dozbierasz grupę 10 osób sam, albo.... Do podziemi zszedłem bo akurat trafiła się wycieczka, ale Drzwi Gnieźnieńskie sobie już odpuściłem. Nie było chętnych na zwiedzanie.

W 2012 bez zmian, tylko zwiedzających jeszcze mniej. Było nas 4 osoby, zejście do podziemi z tego co pamiętam co 2 godz., 3x dziennie. Ze zdjęciami na szczęście nie było problemu, bo choć co prawda w kasie obowiązkowy bilet foto kosztował 20 zł, to jak się okazało (o czym w kasie już niełaska powiedzieć) dotyczył on tylko osób, które wykonują zdjęcia w celach komercyjnych, o czym dowiedzieliśmy nieoficjalnie od przewodnika. Na własny użytek zdjęcia można było robić bez ograniczeń i za darmo, podobnie jak na wieży. W stosunku do 2009 roku ekspozycja wzbogaciła się o karteczki w 2 językach informujące o tym, że mur to mur.


Ostatnio zmieniony przez carrollus dnia Wto Gru 11, 2012 9:56 pm, w całości zmieniany 1 raz
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość
czcibor
Hetman wielki koronny


Dołączył: 09 Lut 2010
Posty: 1234
Skąd: Poznań

PostWysłany: Nie Sie 19, 2012 5:44 pm    Temat postu: Re: Gniezno - katedra Odpowiedz z cytatem

carrollus napisał:

Przerażający jest system zwiedzania. Kiedy tam byłem w lipcu 2009 roku nie było biletów jednorazowych, tylko rodzinne - płacisz 20 zł i albo sobie dozbierasz grupe 10 osób sam, albo....Smile Do podziemi zszedłem bo akurat trafiła się wycieczka, ale Drzwi Gnieźnieńskie sobie już odpuściłem. Nie było chętnych na zwiedzanie.

Taa, ceny europejskie. Za dwie osoby i foto jakieś 70 zł płaciłem z dwa lata temu. Choć oczywiście warto bo drugich drzwi gnieźnieńskich nie mamy.

_________________
http://lucivo.pl/
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość Odwiedź stronę autora
carrollus
Hetman wielki koronny


Dołączył: 23 Lis 2009
Posty: 1103

PostWysłany: Wto Gru 11, 2012 9:57 pm    Temat postu: Odpowiedz z cytatem

Dodałem parę aktualnych zdjęć.
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość
Marcin600
Roztropny


Dołączył: 03 Lip 2015
Posty: 157

PostWysłany: Sro Lut 26, 2020 8:47 pm    Temat postu: Płyta nagrobna Odpowiedz z cytatem

"...Ponoć najstarsza w Polsce płyta nagrobna (pocz. XI w.)..."

Z tego co wiem, to w lapidarium jest kopia gipsowej płyty z napisem, oryginał nadal leży na swoim miejscu i jest niedostępny dla postronnych...
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość
czcibor
Hetman wielki koronny


Dołączył: 09 Lut 2010
Posty: 1234
Skąd: Poznań

PostWysłany: Nie Kwi 19, 2020 5:29 pm    Temat postu: Re: Płyta nagrobna Odpowiedz z cytatem

Marcin600 napisał:
"...Ponoć najstarsza w Polsce płyta nagrobna (pocz. XI w.)..."

Z tego co wiem, to w lapidarium jest kopia gipsowej płyty z napisem, oryginał nadal leży na swoim miejscu i jest niedostępny dla postronnych...

Nie negując spytam o źródło informacji.

_________________
http://lucivo.pl/
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość Odwiedź stronę autora
Marcin600
Roztropny


Dołączył: 03 Lip 2015
Posty: 157

PostWysłany: Pią Maj 01, 2020 7:25 am    Temat postu: Re: Płyta nagrobna Odpowiedz z cytatem

czcibor napisał:
Marcin600 napisał:
"...Ponoć najstarsza w Polsce płyta nagrobna (pocz. XI w.)..."

Z tego co wiem, to w lapidarium jest kopia gipsowej płyty z napisem, oryginał nadal leży na swoim miejscu i jest niedostępny dla postronnych...

Nie negując spytam o źródło informacji.


Właśnie przeczytałem pytanie i już odpowiadam (słaby refleks, wiem, sorki). Tę informację czytałem wielokrotnie w różnych źródłach i stała się dla mnie już na tyle oczywista, że... nie pamiętam konkretnych cytowań w profesjonalnej literaturze przedmiotu. Ale teraz wszcząłem poszukiwania i jak znajdę, wrzucę na forum.

A póki co, podaję niżej cytat z dość szczegółowej strony o Katedrze, prowadzonej przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu - https://regionwielkopolska.pl/katalog-obiektow/bazylika-prymasowska-wniebowziecia-nmp-i-sw-wojciecha-w-gnieznie/3/

"... Pod wieżą pn. znajduje się wejście do podziemi katedry (zwiedzanie w grupach, z przewodnikiem katedralnym). Podziemia, nakryte współczesnym stropem, powstały w latach 1957–64 po przeprowadzeniu badań archeologicznych. Udostępnione są dla turystów od 1993 r. Można tam obejrzeć odkryte w toku badań i częściowo zrekonstruowane fragmenty pierwszych świątyń przedromańskich i romańskich oraz kamienne grobowce usytuowane w przeszłości pod posadzką. W krypcie międzywieżowej dobrze zachowany mur romański z XI w. i kopia płyty z najstarszą w Polsce inskrypcją z 1006 r. (oryginał w innym miejscu podziemi, niedostępny). Pośrodku głównej krypty fragmenty paleniska kultowego (boga Nyi z VIII w.?), a nieco dalej w kierunku wsch. relikty pierwszych świątyń. W części pd., pod nawą pd., znajduje się nekropolia arcybiskupów gnieźnieńskich: trumny ze szczątkami pięciu arcybiskupów (najstarsza Jana Łaskiego, zm. 1531) oraz urny z sercami trzech arcybiskupów, których ciała spoczywają w katedrze poznańskiej..."

Od siebie dodam, że datowanie płyty na 1006 r. jest obecnie kwestionowanie, np. T. Janiak, badacz reliktów w gnieźnieńskich podziemiach, opowiada się (2004) za XII w. Ogólnie można powiedzieć, że: XI-XII w.

W 2009 ukazał się artykuł Tomasza Płóciennika pt. "Kilka uwag na temat inskrypcji gnieźnieńskiej OSSA TRIUM..." [w: "Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje." - pdf całego, znakomitego tomu jest do gratisowego ściągnięcia na stronie MPPP w Gnieźnie], ze szczegółowym omówieniem tekstu inskrypcji i uwagami o datowaniu. Podaję kilka cytatów z tej pracy:

"...Podczas prac wykopaliskowych, prowadzonych w roku 1959 pod kierunkiem Kazimierza Żurowskiego w katedrze gnieźnieńskiej, odkryta została przez Gabrielę Mikołajczyk, na zewnątrz północnej apsydy katedry romańskiej, inskrypcja o charakterze nagrobnym, wykonana w zaprawie gipsowej. Inskrypcja ta jest zachowana jedynie częściowo, ponieważ cała jej prawa część została zniszczona, być może wskutek budowy muru (aneksu?), którego fundamenty są do dziś widoczne. Odkrycie jako pierwsza opublikowała, w rok po jego dokonaniu, Brygida Kürbis stwierdzając, że inskrybowany nagrobek zachowany jest w ok. trzech czwartych długości oraz sugerując, że mamy tu do czynienia z najstarszym, jedenastowiecznym
zabytkiem epigraficznym w Polsce. Autorka podała incipit epitafium:
OSSA TRIUM TUMULO FRA... oraz stwierdziła, że w dalszych wierszach dobrze czytelnych jest jeszcze siedem wyrazów (Kűrbisówna 1960).
Zygmunt Świechowski, sugerując przynależność grobu do okresu katedry przedromańskiej, jako pierwszy podał pełną transliterację tekstu inskrypcji, dystansując się jednak od próby zrozumienia go. Inskrypcja według Z. Świechowskiego zawiera pięć linii:
OSSA TP VORTM VIO FRA
IUSMILITIE VDV T DV
QVILEGIS MORTI IRE
ACANIMAS HOR REGI
O AMCP IX2.
...
...Chcąc zestawić te spostrzeżenia z naszą wiedzą o liternictwie jedenasto- i dwunastowiecznych inskrypcji z terenów Polski, należy przypomnieć, że nie mamy żadnej inskrypcji, której datowanie na wiek XI byłoby niepodważalne. Oprócz inskrypcji gnieźnieńskiej, jedynie jeszcze jedną, mianowicie inskrypcję na patenie z Tumu, próbuje się w ten sposób datować, przy czym nie w sposób niepodważalny. Pismo inskrypcji z Tumu wydaje się bliskie pismu inskrypcji OSSA TRIUM....
...Chcąc spróbować umieścić interesującą nas inskrypcję w kontekście archeologicznym należy przypomnieć, że znajduje się ona na zewnątrz muru katedry romańskiej (datowanej ok. 1064) oraz w obrębie murów aneksu (datowanego przez T. Janiaka na czas przed 1099). Według wcześniejszych badaczy budowa tego aneksu spowodowała zniszczenie części płyty; według T. Janiaka płyta powstała na warstwie niwelacyjnej po jego rozbiórce. Analiza inskrypcji nie wyklucza żadnej z tych hipotez. Zauważmy, że zachowana część płyty ma ok. 1,3 m długości, zaś odległość od krawędzi, wzdłuż której została ona zniszczona, do lica muru aneksu wynosi ok. 40 cm. Większość dotychczasowych badaczy przyjmowała, że tekst inskrypcji zachowany jest w trzech czwartych. Nawet jeśli przedstawione powyżej propozycje rekonstrukcji całości tekstu nie są trafne w szczegółach, pokazują one, że tekst zachowany to mniej niż trzy czwarte całości. W pierwszej linii stanowi on ok. połowy (w rekonstrukcji 18 liter w części zachowanej wobec 37 całości), w drugiej i trzeciej po ok. dwie trzecie (20 na 33; 21 na 35 lub na 37), w czwartej ponownie ok. połowy (15 na 32 lub na 31). Dodając do tego fakt, że występowanie skrótów nie jest w tekście inskrypcji częste, należy stwierdzić, że cała płyta musiała mieć co najmniej 2 m długości, a najprawdopodobniej około 2,5 m. Nie mogła więc prawie na pewno istnieć
w obrębie aneksu, mogła natomiast zostać zniszczona przez jego budowniczych lub powstać po jego rozbiórce. Przyjmując jednak dowolną z tych hipotez musimy zdać sobie sprawę, że nie mamy śladów żadnej innej budowli, w której płyta ta mogłaby się znajdować, a nie sposób przypuszczać, żeby inskrypcja tak kunsztowna, najprawdopodobniej bardzo ważna, na dodatek wykonana w tak mało odpornym materiale, mogła zostać umieszczona pod gołym niebem..."

Załączam dwa planiki, zdjęcie oryginału i rysunek, z pracy cytowanej powyżej:







Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość
Marcin600
Roztropny


Dołączył: 03 Lip 2015
Posty: 157

PostWysłany: Nie Maj 03, 2020 2:11 pm    Temat postu: Płyta z napisem Odpowiedz z cytatem

Jeszcze odnośnie płyty z inskrypcją, dodaję wyrywki z katalogu Tadeusza Jurkowlańca "Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce". Rocznik Historii Sztuki t. 12, Ossolineum, 1981 [pdf do ściągnięcia tutaj: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/rhs1981 ]:

".... Jest to jedyny znany chrześcijański nagrobek z płytą inskrypcyjną. Pomijam
inskrypcyjne nagrobki niechrześcijańskie, np. rabina Dawida (zm. 1203)..."

"...W trosce o zachowanie zabytku (inskrypcja jest najstarszym świadectwem znajomości pisma w Polsce) nie ukończono badań archeologicznych. Nie pozwoliło to wyjaśnić, jaka była forma całego nagrobka..."

"...KATALOG
GNIEZNO, woj. poznańskie, Katedra p. w. Wniebowzięcia P. Marii i Św. Wojciecha, 3 tercja X-XI w.

1. Nagrobek z płytą inskrypcyjną (fragment), 1 ćw. XI w. W nawie pn., równolegle do osi budowli, na zewnątrz apsydy kościoła Bolesława Chrobrego. Odkryty w 1959 r. Obecnie in situ.
Grobowiec zbudowany z kamieni; płyta z zaprawy gipsowej; dł. 120—132, szer. 66 — 69. Pierwotna forma nagrobka nieznana...Stan zachowania zły, brak ok. połowy pierwotnej długości płyty; na zachowanym fragmencie powierzchnia silnie starta, liczne pęknięcia i drobne ubytki..."
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość
Wyświetl posty z ostatnich:   
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska Strona Główna -> Architektura romańska - Polska -> Wielkopolskie Wszystkie czasy w strefie EET (Europa)
Strona 1 z 1
Skocz do:  
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Możesz dodawać załączniki na tym forum
Możesz ściągać pliki na tym forum