Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska

Becik · Wysłany: Pon Mar 23, 2009 9:48 pm Temat postu: Strzelno - Rotunda św. Prokopa

Rotunda świętego Prokopa w Strzelnie to największa romańska świątynia w Polsce zbudowana na planie koła. Zapis o jej konsekracji datowany jest w kronikach Jana Długosza na 16 marca 1133. Ostatnie badania archiwalne wskazują na czas ukończenia rotundy równoczesny z ukończeniem pobliskiego kościoła norbertanek, tzn. drugie dziesięciolecie XIII w. Budowla wykonana została z granitowych ciosów kamiennych, z późniejszymi elementami z cegły. Do rotundy, pełniącej funkcję nawy, przylegają: od strony wschodniej – prezbiterium na planie kwadratu, przekryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym, od północy – dwie małe apsydy, od zachodu – wysoka, podkowiasta wieża z wydatną skarpą od strony zachodniej i emporą na piętrze. Podczas przebudowy w końcu XV lub na początku XVI wieku rozebrano i wymurowano ponownie w cegle górną część wieży i dodano do niej ceglaną skarpę od zachodu. W późniejszym okresie rotunda przestała pełnić funkcje kultowe i została włączona w zabudowania klasztoru norbertanek jako furta klasztorna. Sakralny charakter budowli został przywrócony w XVIII wieku. Podczas konsekracji, ok. 1779 zmieniono wezwanie świątyni Św. Krzyża na św. Prokopa. W 1812 r. kościół został sprofanowany przez żołnierzy napoleońskich, był prawdopodobnie używany w celach gospodarczych, dokonano wtedy kolejnych przeróbek, m.in. rozebrano apsydy od północy i dodano do wieży czworoboczną kondygnację. W 1892 r. dokonano pierwszej konserwacji kościoła, w tym czasie odtworzono apsydy od północy i część okien romańskich. Kolejną konserwację kościoła przeprowadzono w latach 1924–1925, próbując dostosować wnętrze do potrzeb kultu. Podczas II wojny rotunda została zamieniona na magazyn. W 1945 r. Niemcy podłożyli ładunki wybuchowe w rotundzie. Wybuch i pożar zniszczyły kopułę, górne partie wieży i całe wyposażenie wnętrza, natomiast ściany przetrwały. Odbudowa, rozpoczęta w latach pięćdziesiątych XX wieku trwała do początku obecnego stulecia. W zamknięcie empory wieży wmontowano podczas rekonstrukcji biforium wsparte na oryginalnej romańskiej kolumnie niewiadomego pochodzenia. Do elementów wystroju należą: odlew tympanonu fundacyjnego (z oryginału, po pożarze w 1945, zachowała się tylko głowa Chrystusa), kropielnica z XII wieku wykonana z jednej bryły kamienia, romański grobowiec, rzeźbione w drewnie lipowym pięć stacji drogi krzyżowej z XVII w., płaskorzeźbione przedstawienia św. Onufrego i św. Marii Egipcjanki z XVI wieku.

rzut rotundy wg.Świechowskiego 1990

Sylwia · Dołączył: 26 Lut 2021 Posty: 123

carrollus · Hetman wielki koronny Dołączył: 23 Lis 2009 Posty: 1020

Kościół wzniesiony w 1 ćw. XIII wieku z granitowych ciosów. Zarówno nawa jak i prezbiterium były sklepione, w wieży zachodniej mieściła się empora. Do świątyni przylegał drewniany dwór fundatora na co wskazywać może wejście na piętrze wieży oraz gruba warstwa spalenizny odkryta obok kościoła.
Budowla zasadniczo zachowała pierwotny układ, przekształceniu uległa tylko wieża oraz rozebrano apsydy, które następnie odbudowano. Pierwotne okna zachowały się w prezbiterium, apsydach (widoczne tylko od wewnątrz), podobnie w emporze-wieży i częściowo w nawie. Badania potwierdziły autentyczność portalu do nawy. Współczesne budowie jest wejście w wieży oraz sklepienie ze zrekonstruowanymi częściowo gurtami. W biforium empory kolumienka romańska, wtórnie użyta, wewnątrz nawy XII-wieczna kropielnica.
Kościół zwiedzamy po wykupieniu biletu w sposób analogiczny jak w przypadku bazyliki. Ja akurat trafiłem na remont, więc mam g…o, a nie zdjęcia. (fot. lipiec 2015)

Widok ogólny od zachodu.

Widok od południowego-wschodu

Wejście łączące wieżę świątyni z dworem

Portal do nawy

Wnęki apsyd północnych

Nawa. Widok ku zachodowi

Okienko w jednej z apsyd

Okienko w emporze

Sklepienie nawy

Kolumna wtórnie użyta w biforium empory