Forum Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska Strona Główna Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska
Forum miłośników średniowiecznych fortyfikacji (zał. 05 Lis 2007)
 
 FAQFAQ   SzukajSzukaj   UżytkownicyUżytkownicy   GrupyGrupy   RejestracjaRejestracja 
 ProfilProfil   Zaloguj się, by sprawdzić wiadomościZaloguj się, by sprawdzić wiadomości   ZalogujZaloguj 

Golub - Dobrzyń

 
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska Strona Główna -> Kujawsko-Pomorskie -> Mury miejskie
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
Becik
Rada Królewska


Dołączył: 05 Lis 2007
Posty: 11819
Skąd: Warszawa

PostWysłany: Wto Sty 08, 2008 8:46 pm    Temat postu: Golub - Dobrzyń Odpowiedz z cytatem

Mury obronne zostały wzniesione wzniesione w I połowie XIV wieku. Prawdopodobnie istniejące wcześniej umocnienia zostają przekształcone w mury, których przebieg jest zachowany do dzisiaj. Mury te posiadały cztery bramy od strony ważniejszych traktów: Toruńską, Brodnicką (Lisewska) i Dobrzyńską oraz bramę Błońską od strony przedmieścia Błońskiego. Mury na zewnątrz były otoczone z trzech stron fosą, a z jednej strony rzeką.




plan miasta z zamkiem (źr.Zamki Krzyżackie w Polsce,str.116)


plan z: Zamki i obiekty Warowne od Malborka do Torunia,str.52


Ostatnio zmieniony przez Becik dnia Nie Mar 08, 2009 10:22 pm, w całości zmieniany 1 raz
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość Wyślij email
Becik
Rada Królewska


Dołączył: 05 Lis 2007
Posty: 11819
Skąd: Warszawa

PostWysłany: Sro Wrz 24, 2008 10:52 am    Temat postu: Odpowiedz z cytatem

Średniowieczne mury miejskie Golubia – program konserwatorski
Zespół pracowników ROBiDZ w Toruniu przygotował wytyczne konserwatorskie dotyczące murów miejskich Golubia-Dobrzynia. Obecnie są tam kontynuowane intensywne prace koserwatorskie, w dużej częsci oparte o wyniki tego opracowania.

Golub-Dobrzyń - miasto powiatowe leżące w pradolinie Drwęcy, 42 km na północny wschód od Torunia w pobliżu trasy Olsztyn – Brodnica. Pierwotnie dwa oddzielone nurtem rzeki Drwęcy miasta połączono w jeden organizm miejski w 1951 roku. Nazwa Golub pochodzi od osady: Villa golube, która pojawia się w źródłach po raz pierwszy w roku 1254. W latach 1293-1310 na wzgórzu strzegącym przeprawy przez rzekę zakon krzyżacki buduje zamek a u jego podnóża lokuje miasto na prawie chełmińskim o tej nazwie. Nowo powstałe miasto z rozległym prostokątnym rynkiem otoczone zostaje do końca XIV wieku murami miejskimi, wokół których już w średniowieczu powstają trzy przedmieścia. Pierwsze wzdłuż traktu wiodącego do Brodnicy zwane lisewskim lub brodnickim, drugie wzdłuż szlaku handlowego do Torunia zwane zamkowym, i trzecie najmłodsze, leżące na lewym brzegu Drwęcy początkowo zwane golubskim. To ostatnie rozwijające się żywiołowo od 2 poł. XVII wieku otrzymuje, dzięki osobie ówczesnego właściciela - Ignacego Działyńskiego, w roku 1786 prawa miejskie i nazwę Dobrzyń.
Interesujące nas mury obronne Golubia reprezentowały typowy, późnośredniowieczny system obronny. System ten rozplanowany w formie nieregularnego pięcioboku składał się z prostych odcinków kurtyn murów i prostokątnych baszt typu otwartego oraz czterech bram na osiach traktów. Kilkukondygnacyjne baszty ryzalitowo wysunięte przed lico muru umożliwiały ostrzał przedpola ze strzelnic typu szczelinowego i okiennego. Bramy, o których formie wiemy niewiele, posiadały przedbramia (widoczne na planie Lapointa z 1655 r.) i z czasem pozbawione zostały urządzeń bramnych, co może potwierdzić rys. J.F. Steinera z roku 1744. Ten typ bram określony został przez toruńskiego badacza Ireneusza Sławińskiego jako szczytowy i porównywalny z bramami brodnickimi. Pierścień obwarowań wzmocniony był w narożnikach czterema wieżami, z których do dnia dzisiejszego zachowała się w całości jedna (odcinek nr 2, narożnik północno – wschodni). Mury, nie modernizowane w czasach późniejszych, zachowały swój pierwotny charakter do dnia dzisiejszego – pozbawione jedynie czterech bram. Mury obronne otaczające golubski zespół staromiejski wpisane są do rejestru zabytków woj. kujawsko-pomorskiego pod nr A/432/140 z dn. 21.XII.1959 r. Omawiany zabytek administracyjnie stanowi własność Gminy Miasta Golub-Dobrzyń. Fortyfikacje golubskie nie doczekały się do tej pory wyczerpującego opracowania naukowego. Pierwsza kompleksowa inwentaryzacja wykonana została przez zespół Państwowego Przedsiębiorstwa Pracowni Konserwacji Zabytków (PP PKZ) w Toruniu pod kierownictwem I. Sławińskiego w 1958 roku. Po niemal półwieczu problematyka podjęta została przez autorów niniejszego artykułu, pracowników Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Toruniu, którzy wykonali w 2000 roku aktualizację tej inwentaryzacji. Dokumentacja współczesna sporządzona została na transparentnych podkładach (kalka techniczna), przechowywanych w archiwum ROBiDZ w Toruniu wraz z dokumentacją fotograficzną i tekstem zawierającym wytyczne konserwatorskie. Głównym powodem wykonania nowej dokumentacji rysunkowej i fotograficznej były istotne zmiany, jakie zaszły w wyglądzie odcinków murów obronnych po przeprowadzonych w ostatnich trzech dekadach XX wieku pracach budowlanych i konserwatorskich. Aktualizacja inwentaryzacji wzbogacona została o kosztorys inwestorski pozwalający przewidzieć koszt odbudowy murów miejskich, a także o materiał ilustrujący efekt prac budowlano-konserwatorskich prowadzonych w latach powojennych.

HISTORIA PRAC BUDOWLANYCH I KONSERWATORSKICH
Pierwsze prace mające na celu zabezpieczenie najlepiej zachowanego fragmentu muru miały miejsce w 1912 roku, kiedy to ówczesne władze niemieckie dokonały przekrycia baszty - wieży w odcinku nr 2 dachem namiotowym - czterospadowym. W latach późniejszych baszta ta pełniła funkcję siedziby organizacji harcerskich (Sokół, ZHP) aż do momentu dewastacji w latach powojennych. Kolejne odcinki nr 3 i 4 oraz 16 i 17 (numery wg inwentaryzacji), także częściowo 18 były przedmiotem konserwacji w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku przeprowadzonych przez PP PKZ O/Toruń. W ostatnich dwóch dekadach XX wieku przeprowadzono zakrojone na szeroka skalę prace konserwatorskie, w trakcie których zrekonstruowano dwie baszty w północnych odcinkach nr 4 i 6, a także uzupełniono lico muru i zabezpieczono koronę na całej długości ciągu północnego. Poza tym oczyszczono teren fosy z budynków substandardowych, gospodarczych i jednego mieszkalnego (zajmowanego przez siostry zakonne). W wyniku opisywanych działań powstał reprezentacyjny ciąg średniowiecznych fortyfikacji (mury wraz z fosą) biegnący wzdłuż ulicy gen. Hallera. W roku 1999 przystąpiono do prac porządkowych i sanacji zabudowy z przedpola muru na wysokości ogrodu przy budynkach plebani (podwórze od strony ul. Kościelnej) i wzdłuż ul. Browarowej oczyszczając teren z ogródków, budynków gospodarczych, a także jednego mieszkalnego (ul. Browarna 9). W efekcie pozyskano dla miasta duży teren z przeznaczeniem na bulwar nad rzeka Drwęcą i udostępniono go na potrzeby mieszkańców, turystyki i rekreacji. Po pracach sanacyjnych terenu przedmurza przystąpiono do odbudowy i konserwacji całego wschodniego ciągu murów, wypreparowując basztę w odcinku nr 35 z wyżej wymienionego i rozebranego w tym celu budynku mieszkalnego, a także rekonstruując lico odcinka nr 34, fragmentu odcinka nr 32 i baszty w odcinku nr 33. Po zakończeniu prac budowlanych część terenu przeznaczono na skwer z placem zabaw dla dzieci. W 1999 roku władze miasta wykupiły kilka działek rekreacyjnych i zwykłych ogródków przylegających do murów od strony zewnętrznej na wysokości ciągu południowo-zachodniego i zachodniego wzdłuż ulicy Zamurnej, pozyskując teren po uprzednim wyburzeniu i rozbiórce zabudowy pod zieleń urządzoną i rekreację. W tej partii obwarowań nie przeprowadzono żadnych prac budowlanych. W roku 2001 rozpoczęto prace porządkowe we wnętrzu zachowanej wieży w narożniku pnółnocno–wschodnim murów (odcinek nr 2), trwające do chwili obecnej. Prace te polegają na usunięciu partii murów objętych korozją z późniejszym ich uzupełnieniem cegła formatową w miejscu odsadzek pod belki stropowe, nadproży i parapetów wnęk strzelnic szczelinowych i okiennych, odkuciu zamurowanych strzelnic w przyziemiu, a także osadzeniu stropów belkowych i podłóg na poszczególnych kondygnacjach. Nadmienić należy, że inwestor wykonał przed rozpoczęciem prac inwentaryzację rysunkowo–pomiarową wraz z dokumentacją fotograficzną całego obiektu. W 2002 roku rozebrano basztę w odcinku nr 8, nadbudowaną konstrukcją szkieletową. Rozbiórka budynku nastąpiła po wykonaniu inwentaryzacji rysunkowo–pomiarowej, lecz bez badań dendrochronologicznych, które być może pozwoliłyby precyzyjnie datować czas powstania szkieletowego piętra konstrukcji, do tej pory uznawanej za osiemnastowieczną.

CHARAKTERYSTYKA MURÓW, MATERIAŁ I TECHNIKA
Do dnia dzisiejszego przetrwało, choć w różnym stanie zachowania ok. 90% ciągów murów . Pozbawione są, oprócz bram miejskich i dwóch z siedemnastu istniejących pierwotnie baszt, a także odcinków fosy połączonej z rzeką (patrz Plan Lapointa). Wyjątkowym elementem w całym układzie obwarowań jest wspomniana wieża w narożniku pn. – wsch. Murów. Drugą charakterystyczną budowlą była rozebrana w 2002 roku baszta w odcinku nr 8 nadbudowana piętrem o konstrukcji szkieletowej. Odwołując się do podziałów zachowanych pozostałości murów obronnych, zastosowanych przez zespół I. Sławińskiego w inwentaryzacji z 1958 i 1977 roku, przyjęto taką samą orientację topograficzną:
1. CIĄG WSCHODNI CZĘŚĆ I i II (odcinki nr 32, 33, 34, 35,)
2. CIĄG PÓŁNOCNY CZĘŚĆ I i II (odcinki nr: 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10;)
3. CIĄG ZACHODNI CZĘŚĆ I i II (odcinki nr: 11,12, 13,14, 16, 17, 18, 19, 20, 21)
4. CIĄG POŁUDNIOWY CZĘŚĆ I i II (odcinki nr: 24, 25, 26, 27, 28, 29)

Bramy miejskie usytuowane głównych traktów komunikacyjnych wychodzących z miasta:
1. ZAMKOWA
2. DOBRZYŃSKA
3. BRODNICKA
4 BŁOŃSKA prowadząca w kierunku ogrodów i budynków gospodarczych znajdujących się na półwyspie zwanym „Błoniami Golubskimi” teren ten współcześnie zajmowany jest przez cmentarz

Charakterystycznym elementem murów jest ich pełna grubość aż po koronę wskazująca na brak ganku obronnego – a więc fakt przystosowania murów do obrony przed bronią palną. Nie wykryto śladów ich podwyższenia, aczkolwiek na widoku miasta J. F. Steinera z 1 poł. XVIII wieku w kurtynach murów w sąsiedztwie Bramy Brodnickiej widoczne są blankowania i otwory strzelnic szczelinowych potwierdzające obecność ganków obronnych. Innym ważnym szczegółem jest technika wypiętrzania muru zauważalna szczególnie w ciągu zachodnim między odcinkami nr 18, 19, 20 i 21 gdzie występują wyraźnie szwy strzępione z rozmijającymi się i odpadającymi cegłami. Może to świadczyć to na pierwotne palisadowe ogrodzenie miasta, zastąpione później segmentami murów ceglanych budowanych aż po koronę. W większości lic kurtyn zachowały się otwory maculcowe. Ciekawym od strony plastycznej jest opracowanie lica muru dekoracją rombami z zendrówek w odcinku nr 18 od wnętrza miasta i odcinku nr 29 od strony zewnętrznej (zagrożona zniszczeniem). Na narożnikach obwodu murów znajdowały się wieżyczki rozplanowane na rzucie kwadratu, wysunięte ryzalitowo przed kurtyny dochodzących do nich odcinków. Z czterech dawniej istniejących zachowała się wspomniana już wieża w narożniku pn.- wsch. (ul. Brodnicka) i dwie tylko w przyziemiu. Czwarta znajdowała się u wylotu dzisiejszej ul. Podmurnej i ul. Wodnej. Pozostała po niej jedynie cześć przypory w cegłach o układzie polskim.
Baszta w odcinku południowo–zachodnim, zrekonstruowana na podstawie zachowanych fragmentów w sposób najpełniejszy ilustruje charakter tych budynków z dwoma otworami strzelniczymi w ścianie frontowej i po jednym otworze strzelniczymi w dwóch krótkich ścianach bocznych. Wszystkie otwory strzelnicze zamknięte łukiem odcinkowym. Inne rozwiązanie tych otworów, w tym wypadku pozbawionych wnęk mieszczących obsługę prezentuje baszta w odcinku nr 4 znajdująca się w ciągu północnym. Posiada ona, podobnie jak zrekonstruowana baszta w odcinku nr 6 zaokrąglone od strony wewnętrznej naroża. Otwory strzelnicze są w nich węższe i zamknięte prostym nadprożem.
Basztę w odcinku nr 8 nadbudowano prawdopodobnie w II poł. XVIII wieku ścianą o konstrukcji szkieletowej, a w 2 poł XIX wieku zaadaptowano na budynek mieszkalny (rozebrana w 2002 roku). Istnieje duże prawdopodobieństwo, że typ baszty murowanej z cegły w przyziemiu, a o piętrze szkieletowym był na tych terenach bardzo popularny. Hipotezę powyższą potwierdzają pośrednio dwa źródła. Pierwszym jest rysunek J. F. Steinera prezentujący widok pobliskiej Brodnicy, gdzie jedna z baszt przypomina rozwiązanie golubskie. Drugim jest malowidło symultaniczne „Chrystus w Ogrójcu” z miejscowej fary gotyckiej pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, gdzie według opinii W. Garbaczewskiego brama przez, którą prowadzi droga do miasta i most, jest wzorowana na typie lokalnego rozwiązania konstrukcji mieszanej murowanej i drewnianej. Szukając dalszych analogii można wskazać na istniejącą do dziś Bramę Magdeburską z XVI wieku w murach miejskich Łagowie (woj. lubuskie).
Baszta w odcinku nr 10 - obecnie otynkowana może być najwyższą zachowaną basztą w całym systemie obronnym miasta. Stan ten mogą potwierdzić badania architektoniczne. Mury obronne zbudowane są z cegły na podmurówce z kamienia polnego, trzony muru ceglane, w partii cokołowej można zaobserwować technikę konstrukcyjną opus emplecton. Wyróżnia się dwa wątki ceglane na całym obwodzie murów: przeważający polski i wendyjski od strony zachodniej i południowej. Wątek polski przeważa w partiach dolnych, nadmurówki występują w obu wątkach, czasami od strony zewnętrznej zastosowano wątek wendyjski a od wnętrza polski (w tej samej płaszczyźnie wysokości). W większości lico muru jest trwale zniszczone na głębokość 1 lub 1 i 1/2 cegły. Na odcinkach zachodnich głębokość uszkodzeń dochodzi do 3-4 cegieł, a w kilku miejscach mur przepruty jest na całą grubość z wtórnym uzupełnieniem cegłą współczesną. Korona muru w ciągu południowym i dużej części zachodniego jest niezabezpieczona. W lepszej kondycji znajdują się fragmenty murów poddane zabezpieczeniom korony w czasie robót konserwatorskich tj. północny i wschodni a także większość zachodniego. Jednak i na tych odcinkach obserwuje się już znaczne ubytki cegieł zarówno osadzonych w licu jak i na daszkach zabezpieczających koronę. Opierając się na wcześniejszych badaniach I. Sławińskiego należy stwierdzić, że nie zachował się pierwotny sposób opracowania spoin. Według tego toruńskiego badacza były to spoiny klinowe.

PROBLEMY KONSERWATORSKIE
Dotychczas nie opracowano projektu odbudowy zachowanych ciągów murów z basztami. Fakt ten ma istotne znaczenie dla efektu wykonywanych prac budowlano – konserwatorskich, które głównie ze względu na stosowany materiał należy uznać za niewłaściwe a nawet szkodliwe. Uwaga ta dotyczy użytych zapraw, zbyt „silnych” zarówno do wiązania cegieł nowych a przede wszystkim starych, doprowadzając do niszczenia lica murów. Zastosowanie w zaprawach cementowo-wapiennych zbyt dużej ilości cementu powoduje powstawanie licznych wykwitów i zabieleń, a także wyłuszczeń cegieł w okresie zimowym. Dodatkowy problem stanowi format cegieł użytych do uzupełnień, mniejszych niż oryginalne, co w efekcie końcowym uzupełnionego lica daje większą niż pierwotna spoinę. Być może brak rzetelnego nadzoru budowlano-konserwatorskiego sprawił, że odbudowywane kurtyny i baszty, pomimo znacznych nakładów na uzupełniane lico muru zabytkowego, pozbawione są już kilka sezonów jesienno-zimowych zabezpieczenia odwadniającego koronę, co sprawie że górne partie nowych murów uległy przyspieszonej destrukcji słabej jakościowo cegły. Uwaga ta dotyczy również pozostałych nie zabezpieczonych odcinków murów, które ulegają zbyt dużemu zawilgoceniu i wtórnemu przemarzaniu a rozsadzane są dodatkowo przez porastającą roślinność. W tym miejscu należy wspomnieć o pilnym zabezpieczeniu dekoracji zendrówkowej, która zagrożona jest zniszczeniem w ciągu najbliższych lat. Relikty tak opracowanego lica znajdują się w górnej partii muru odcinka nr 29, towarzyszącego nieistniejącej bramie błońskiej.
Biorąc pod uwagę powyższe zagrożenia trzeba dodać, że substancję budowlaną murów dodatkowo osłabiają mieszczące się w wielu basztach budynki mieszkalne lub substandardowe budynki gospodarcze (odcinki z basztami nr 19, 21, 23, 25 i 27, fot. 12 i 13), które w trybie pilnym należało by rozebrać i oczyścić tereny bezpośrednio przylegające do murów miejskich.
Inne zagadnienie stanowi ewentualne uczytelnienie w poziomie nawierzchni ulic rzutów przyziemia bram odkrytych w trakcie prac ziemnych na terenie zespołu staromiejskiego, w taki sam sposób jaki zastosowano w pobliskim Toruniu. Kolejne etapy to rekonstrukcja form baszt narożnych w odcinkach nr 23 i 31, których stan zachowania w przyziemiu pozwala na odtworzenie ich pierwotnej formy.
Działania porządkowe w otoczeniu murów, wraz ze wzmocnieniem ich substancji zabytkowej pozwoliłyby na pozyskanie obszaru dawnej fosy, który po właściwym zagospodarowaniu wraz z terenami przylegającymi do rzeki Drwęcy mogły by zyskać nową funkcję o dużych walorach krajobrazowych i użytkowych. Sanacja zabudowy z przedpola obwarowań miejskich Golubia, stworzy możliwość otoczenia pierścienia fortyfikacji średniowiecznych pasem zieleni urządzonej umożliwiającej kontakt i dostęp do właściwie wyeksponowanego zabytku.
Spełniając powyższe postulaty średniowieczne rozplanowanie miasta z zachowanymi murami miejskimi stanowiłoby wraz z odbudowanym w latach 60. XX w. zamkiem krzyżackim unikalny w skali Polski północnej zespół urbanistyczno–architektoniczny. Planowana rewitalizacja terenów staromiejskich Golubia, wydobywając tkwiące w nim walory historyczne i kulturowe miasta, stworzyłaby atrakcyjne warunki dla rozwój turystyki i rekreacji.
Krzysztof Milanowski, Piotr Tuliszewski
źr:Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Toruniu 12.06.2006

Panormama Golubia na rycinie J.F. Steinera z roku 1744


stan zachowanych murów (na czerwono)


rozebrana w 2002 roku baszta (zdjęcie pochodzi ze strony KOBIDZ)
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość Wyślij email
lothar79
Dworny


Dołączył: 20 Lis 2008
Posty: 30

PostWysłany: Sob Lis 22, 2008 12:52 am    Temat postu: Odpowiedz z cytatem

Sorry za moje wścibstwo, ale mury przez Ciebie prezentowane dotyczą tylko krzyżackiego Golubia (Golub, Gollup). Jak podano powyżej Dobrzyń to jedno z trzech przedmieść historycznego Golubia, które w roku 1786 otrzymało osobne prawa miejskie. Tak więc Dobrzyń nie posiadał umocnień murowanych. Więcej, leżał po "niekrzyżackiej" stronie Drwęcy.

Czy, w związku z tym, można prosić Admina o zmianę nazwy zakładki z Golub-Dobrzyń na Golub?


Ostatnio zmieniony przez lothar79 dnia Sob Lis 22, 2008 1:31 am, w całości zmieniany 1 raz
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość
Becik
Rada Królewska


Dołączył: 05 Lis 2007
Posty: 11819
Skąd: Warszawa

PostWysłany: Sob Lis 22, 2008 1:16 am    Temat postu: Odpowiedz z cytatem

Masz całkowitą rację, zarówno zamek jak i miasto warowne to dawny Gollup. Jednak w tematach używamy nazw współczesnych, (na podobnej zasadzie Kraków - Kazimierz, czy Szczecin - Dąbie).
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość Wyślij email
Wyświetl posty z ostatnich:   
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Zamki, dwory obronne, mury miejskie, grodziska Strona Główna -> Kujawsko-Pomorskie -> Mury miejskie Wszystkie czasy w strefie EET (Europa)
Strona 1 z 1
Skocz do:  
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Możesz dodawać załączniki na tym forum
Możesz ściągać pliki na tym forum